Chastinhas jos las cendres : una enfància urosa pendent la guèrra…
Edition Letras d’òc , 2017
Collection Camins
21 x 15 cm – 80 paginas
Òm l’escota, la Monica Sarrasin, sufís de l’entendre parlar, parlar, dire sos sovenirs coma s’èra ièr. Capabla d’anar quèrre lo detalh qu’o ditz tot, capabla d’exprimir un sentit fòrt mas totjorn amb una granda pudor…
L’occitan, l’aguèt dins sas aurelhas d’enfant, e mai se « nosautres los pitits aviam pas lo drech de la parlar ‘quela linga, perque qu’eria defendut a l’escòla ». Sul tard prendrà de corses a Limòtges, farà (a setanta ans) cinc ans d’estudis a l’universitat de Montpelhièr, escriurà La Lison del Peirat ; La setmana de La Lison ; D’autres tantes qualques unes… e Chastinhas jos las cendres (edicions Camins, novembre de 2017, 80 paginas).
I es encara, la Monica, dins son enfància a Estivaus, la bòria de sos grands en Lemosin, un « paradís », e mai s’èra del temps de la guèrra de 39-45…
« La vesiam pas, la guerra, mas ne’n aviam l’abituda, nosautres los pitits ». Semblava londanha la guèrra… E guèrra o pas guèrra, Monica « s’espetava de bonur a Estivaus » ; èra « la drolleta la mai urosa de la terra ». Li mancava pas res : « I aviá totjorn per minjar » ; de tot biais aimava mai las trufas pels pòrcs que non pas lo chocolat. E se regalava dels pastissons, d’aqueles que cal saber esperar amb paciéncia… E puèi quin plaser de « varrolhar » (barrutlar) amb la mameta, jogar… e mai respectar l’autoritat, qu’èra aital l’epòca : los enfants pausavan pas de questions, escotavan…
E tot aquò dins l’abséncia del paire presonièr…
Lo títol (que pòt semblar banal) ne ditz fòrça : Chastinhas jos las cendres. Castanhas del bonur, cuèchas a l’ostal o rostidas defòra. Abondància e fèsta. Mas « jos las cendres » d’una dolor que se ditz pas benlèu, d’una manca, d’un patiment, d’una abséncia…
Un jorn, pus tard, Monica Sarrasin trobèt dins lo granièr « un pitit carnet ». E un pauc mai l’escampava… Mas èra talament usat, sa cobèrta èra rosegada, saique per un rat. Aviá benlèu quicòm a contar…
Aviá quicòm a contar… Èra escrich en francés, de « l’escritura de son pair »…
En primièr gausèt pas Monica Sarrasin legir aquel carnet, puèi comencèt per la fin, puèi… o engolèt tot, mai d’un còp en plorant.
Cal dire que la Monica e son paire es tota una istòria ; aviá pas qu’un an, ela, quand son paire foguèt presonièr pendent cinc ans : lo temps d’un « fossat » entre eles dos…
En legissent, lo passat tornava montar a la mementa… mas, plan segur, un enfant vei pas las causas coma un adult…
Per exemple, Orador, per la pichona Monica, es Roger que s’èra enfugit pels camps quand arribèron los alemands, e que perdèt un solièr e « s’espinet »…
Lo pòste « ràdio Londres » èra maudit que parlava totjorn quand òm es a jogar… E cossí s’imaginar un país que s’apelava « Là-bas-en-Prusse-Orientale » ? Cossí reconéisser son paire dins aquel òme espalhandrat, magre (« tant magre qu’auriá segur bruslat sens pudir »), que semblava « un espauridor » ?…
Aquí s’arrèsta lo libre.
Las relacions amb lo paire demoraràn malaisidas. Un paire sevèr, sovent absent per causa de son trabalh e que parlèt pas jamai de sa guèrra.
Jamai nos trobèrem, ditz Monica Sarrasin, a la fin un pauc…
Demòra lo libre qu’es ben d’un biais un encontre amb lo paire : un dialòg se nosa entre lo paire e los tròces de son carnet en francés e la filha en lemosin. Un libre que parla de la vida d’una drolleta de l’epòca e d’una abséncia…
P.S.
De tota manièra, seriá pecat de s’arrestar a de questions de lenga, lo lemosin, o cal dire, se compren plan (lo prononciar coma los lemosins o la quita autora es una autra istòria)…
