Que’s passèc açò enas annadas 1980 e qu’agè gràcias a Francis Fourcou e Jean Fléchet era chança d’i participar : eth cinèma que s’avisèc que i avia un espaci a conquistar, eth dera lenga occitana e deth país on se parlava encara. Impossible d’imaginar uei eth estrambòrd qu’eth monde d’ací investissèc en aventura que fuc eth film L’Orsalhèr. Qu’ac ai dit e tornat díser, e escrivut, d’autes qu’ac an dit e tornat díser, mes uei que s’a d’a tornar díser, eths joesi no saben cap ! Un « gran trucEn Gasconha, eth gran truc, qu'ei era dubertura dera caça ara palomba. » que fuc eth film de Jean Fléchet en 1982 ! Tot eth mond occitan que fuc secotit d’un còp. Histoire d’Adrien que nos auria podut alertar, que mancava eth occitan d’aqueth lum novèu, d’aquera resurreccion d’istoèras vielhas pera magia deth setième art. Istoèras ? Non, Istoèra, era Istoèra « d’un país que morís », ça cantava Claudi Marti, e que d’un còp anava fèr véser qu’èra plan viu encara. Un film tot en occitan ça volia Jean Fléchet, nascut Savoiard mes vengut Provençau e qu’avia plan randolejat en tot apréner eth cinèma, e tanplan en monde parisian, que s’èra especializat en cinèma animalièr, çò qu’au mièc ath ors e en seguint aths nostes orsalhèrs. Jean Fléchet que volia encòp condar ua istoèra, realizar un conde, on tanplan parlaria quauque animau, e pr’aquò enraïgar eth film en sol parçan on tot s’èra passat, que’s sentic donc oblijat de fèr deth occitan era lenga deth film. Après longas discussions, que fic eth choès non pas d’un occitan estandard mes dera lenga ena sièva diversitat de parlars. Que volèc eth azard que’s trobèssa en vilatge d’on èran « partits a l’ors » eth mes d’orsalhèrs. Un joés vaquèr deths bèths e que parlava cada dia « patoès » que s’emportèc eth prumèr ròtle. Fléchet qu’avia trobat eth sièu Prince d’un conde que seria ena vertat d’un país e tanben deth imaginar deth creator.

Que fuc dit e escrivut qu’aviam aiquí eth prumèr long metratge en occitan, damb actors e moneda occitans, on eths parlars occitans se fasian enténer coma lenga de tot dia e pas solament en tela de fons. Grana qu’èra era ambicion deth realizator e era sièva còlha, pas autant bona era realizacion qu’auriam volut, mes eth vam qu’èra dat, eth Orsalhèr que fuc pro plan difusat e vertadièrament colportat en tot eth país, qu’anèc tanplan a Paris e Berlin, no vòli cap tròp dentrar en causas dejà ditas. Que cau brembà’s qu’aquera realizacion profitèc deth ambient deth printemps mitterrandian, que fuc un eveniment culturau mes benlèu un chic politic ! Que’m brembi salas on anèrem presentar L’Orsalhèr pleas de monde e de fervor e que somiavan de « changer la vie » !

Eth Cinèma qu’avia cresasque d’aqueth temps ua preséncia mes clara que uei : qu’anavam en « Ciné-clubs » plan seguits e demandats. Professor aths Sarrasins enas annadas seissanta, que vesi encara era sala dera vila pleada peth Potemkine d’Eisenstein ! Aqueth temps qu’ei passat, era tele e era vidèo qu’an banalizat era industria deth Imatge, tròp d’imatges que tua eth imatge. Tot que vié imatge, uei, cadun de nosauti que’s cred de poder immortalizar cada moment sus ua pellicula. Alavetz, que cau fèr, que podem fèr ? Van demandar eths qu’an era ambicion d’esclairar per imatges eth occitan ? Era question n’ei pas tant luenh dera que pausa eth libe en occitan uei. Escríver òc, mes cu va léiger ? E per un film que cau mes plan de moneda ! Jean Fléchet eth mièu amic no me’n volerà cap se disi que s’i arruinèc, maugrat eth sostien deths grans qu’agèc L’Orsalhèr deth pòble occitan… No regreta cap pr’aquò d’aver contribuit a desvelhar eras consciéncias e creat ua òbra que compta en Istoèra deth 7ème art.

Qu’avem a sostier uei eths qu’òbran en amor e simplicitat a encara desvelhar nostas fadas endormidas.