« Poètas-obrièrs » – Lo CIRDÒC
1 – “Voix d’en bas”
per Edmond Thomas.
2 – Alphonse de Lamartine (1790-1869) per François Gérard
© Colleccion CIRDOC
—————————
© Pixabay
Es a se demandar cossí vuèi le teatre, que de mès en occitan, pòsca arribar a se fèr una plaça, tant menudeta siaga, demest les lésers e passatempses pletorics e envaïdors que coneguèm. Vaquí coma exemple l'aventura de la còla de teatre de l'IEO d'Arièja.
Istòria de la nocion
Lo primièr especialista qu’emplega la nocion de « poèta-obrièr » per la literatura occitana es lo felibre, escriveire e professor de lenga e de literatura provençalas, Émile Ripert, dins sa tèsi La Renaissance provençale : 1800-1860. I consacra la segonda partida de son segond capítol « Les poètes-ouvriers en Provence ». I definís pas la nocion de « poètas-obrièrs », fa sonque una presentacion d’autors qu’intègra al movement. Dins lo capítol precedent, efectua una analogia entre « poesia-obrièra » e « poesia-populara » e jos-entend qu’aquelas nocions son mai generacionalas qu’esteticas o literàrias. Los « poètas-obrièrs » i son presentats coma los eiretièrs dels « protectors de la poesia populara », coma los influents George Sand e Alphonse de Lamartine, totes dos poètas, actius contribuidors de la vida intellectuala e literària francesa del sègle XIX e promotors de la movença d’emancipacion populara per la literatura.
L’apellacion èra doncas emplegada a prepaus d’una generacion de poètas actius pendent lo periòde romantic e, dins l’esperit de son creator, èra pas estrictament ligada a l’activitat professionala dels autors que i fa referéncia. Revèrta puslèu lo paternalisme de la borgesiá literària francesa cap a una generacion d’autors novèla e una vision gaireben idealizada de sa situacion professionala.
L’apellacion « poèta-obrièr » desapareis amb lo periòde romantic e ten una influéncia plan mai importanta per la literatura francesa que per la literatura occitana. S’es mai que mai emplegada per una temporada compresa entre la Monarquia de Julhet e la debuta del Segond Empèri, siá entre 1830 e 1852. Per la seguida, mantun especialistas de la literatura van ensajar de definir aquela nocion o puslèu de tornar definir lo quite concèpte de « poèta-obrièr », tròp subjècte a interpretacion. La proposicion retenguda uèi per los especialistas del domeni occitan es aquela propausada per Edmond Thomas dins son libre Voix d’en bas : la poésie ouvrière du XIXe siècle, editat en cò de François Maspero en 1979, dins la tresena nòta de la pagina 22 : « I a pas d’obrièr dins lo sens que se comprendrà a partir de las annadas 1840. Lo sens actual de “trabalhaire de la granda industria” podiá pas nàisser qu’amb ela. Lo mot es doncas encara pres dins lo sens qu’emplegavan Rousseau e los òmes del sègle XVIII : “aquel o aquela que trabalha a la man a quin obratge que siá. Tot artesan que trabalha de quin mestièr que siá” (Trévoux 1771). » (La traduccion es nòstra)
L’especificitat occitana
Al delai de las dificultats intrinsècas de definicion de la nocion de « poèta-obrièr », lo contèxte de l’istòria literària occitana fa qu’aquel concèpte es de mal adaptar a sos autors. La dificultat principala es dirèctament ligada a la situacion economica d’Occitània (al sens de territòri geografic que tira de Bordèu a Niça e remonta fins a Clarmont-d’Auvernha) : al sègle XIX, coneis un desvolopament industrial plan mens important que lo Nòrd de França, çò que limita doncas l’existéncia de poètas-obrièrs potencials. Aquela dificultat es tanben accentuada per l’alunhament geografic dels cercles literaris parisencs qu’impulsan las mòdas, protegisson e pairinejan d’autors en devenir – que demòran plan sovent mai prèp de la capitala. Sols qualques rars autors coma Jasmin capitaràn de faire tombar la barrièra linguistica que priva alara los poètas occitans de la reconeissença nacionala.
Los « poètas-obrièrs » dins son temps
Lo sègle XIX marca un cap per la literatura occitana. Coneis un creis de vitalitat bravament important impulsat primièr per los romanistas, precursors d’un grand movement d’estudi de la poesia dels trobadors. Los poètas-obrièrs, epifenomèns d’un vam mai ample de renovèl literari, los seguisson e d’unes rescontran, al mens localament, un succès popular pro important. Lo tresen temps d’aquel sègle literari es menat per lo Felibritge, que son baile, Frederic Mistral, serà coronat per lo Prèmi Nobèl de literatura en 1904.
