Far una enquèsta en questionant un “parlaire natural” es la manièra de far acostumada dels universitaris especialistas de dialectologia que vòlon estudiar l’occitan que se parla o que parlava a una data tota recenta dins las familhas ont la lenga s’es mantenguda. I a una autra manièra de far, que demanda plan mai de temps mas qu’es tanben immensament respectabla : escotar ambe granda atencion cossí pàrlan concrètament los famoses “parlaires naturals”, sense pausar cap de question, e notar sulpic, en grafia fonetica, çò que ven de se dire. (Se notatz pas sulpic çò qu’ausissètz, es pas cinquanta ans après que podètz pretendre saber perfièchament l’occitan de tal o tal endrech.) Personalament, ai practicat mai que mai lo segond biais de far e, aital, ai apresas de causas que jamai de la vida non auriái pogut apréner en fasent una enquèsta classica.
Donarai un sol exemple. Lo 8 de setembre de 1968, A. B***-A***, nascuda dins una “bòrda” del canton de L’Isla de Haut (en francés “L’Isle-en-Dodon”), lo 30 de genièr de 1913, parlava d’un obrièr qu’èra d’una granda agilitat quand èra sus una teulada, per far una reparacion. Èra jove, aviá pas brica lo vertige e èra perfièchament a son aise a uèch o dètz mètres de naut, al ras del voide. Disiá d’aquel òme : «Es piege’us audèths !» (En occitan estandard : Es pièger que los aucèls.) Es plan de bon veire que i a pas res de pus gascon qu’aquel occitan comengés parlat a un pauc mai d’una cinquantena de quilomètres de Tolosa.
Piéger, es un adjectiu comparatiu qu’a lo sens del francés pire. Dins la frasa ausida en 1968, vòl pas dire “pus marrit” ; vòl dire “encara pus agil (que los aucèls)”. Dins aquel contèxte, l’adjectiu piéger exprimís ben una intensitat, mas dins lo ben e non pas dins lo mal, coma es lo cas a l’acostumada.
Un detalh que cal precisar : piéger, ambe un [é] barrat tonic, es una varianta de pièger, fòrma plan mai espandida que se tròba atestada dins totes los autors que menciónan aquel mot : Frederic Mistral, Juli Ronjat, Loís Alibèrt (Diccionari, 1966, pagina 547), Ramond Chatbèrt.