Molière
Qu’ei de boa guerra entre nosauts de revendicar tot çò qu’un Molière, drapèu dera cultura francesa, deu cresasque ath país occitan, en prumèr aquera randolejada deth “Illustre Théâtre” qu’au mièc en tèrras lengadocianas, aqueri personatges de vailets e servicialas sortits d’aiquí, e tanplan pèças coma La comtesse d’Escarbagnas e Monsieur de Pourceaugnac… Mes era vida d’un escrivan n’ei pas faita d’un sol tròç, e ara fin que devem reconéisher que Poquelin devenguèt Molière ena Cort de Louis XIV, a París, sus era Scèna francesa.
Pesenàs e’ra region que’s pòden enorgulhir d’aver ajudat ara sièva envolada. Mes dejà França e París fasian eras renommadas. Fin d’un temps on eras lengas ditas uei regionalas podian encara trobar resson en òbras francesas. Molière qu’ei tanplan ena toponimia lengadociana avans de vier eth patronime deth Jean-Baptiste. Doncas que fuc important aqueth viatge dera tropa que’s volia “illustra”, Molière que i afortic eth sièu gost pera farça, que james n’au quitarà e entr’autas au ajudarà a fèr ríser eth Rei, debut d’ua relacion complèxa mes dont saberà profietar eth òme de teatre.
Òme de teatre que cau díser : tot deth teatre que serà, comedian, empontaire, productor, tot qu’agèc d’a fèr e que fic damb ua passion que ren no podèc arrestar sonque era malautia e’ra mort. Impossible de redusir aqueth engèni. Òme de teatre sancèr, e pas sonque comic ! En ua pèça coma Don Juan, on seria era limita damb eth tragic ? Cada gran personatge de Molière qu’a era sièva complexitat : aiquí eth “gran sénher maishant òme” que’s fè enjaulaire, gaujós e eroïc devant eth Comandur, devant era Mort, e eth Infèrn, que d’aqueth temps èra predicat coma realitat a afrontar passat eth pas. Don Juan qu’ei, solide, un d’aqueths òmes de cort e de raça que’s cresen tot permetut, un Condé, un Conti, acarnassits, sense lei ni fe, coma Molière en a coneishut, e tanplan frequentat, un d’aqueths auseths de preda que ren no les espaureish, flors de cinisme, darrèra expression d’un monde feudau que era Monarquia vòu enfin sosméter, damb eth concors de “moralistas” coma Molière. Mes u’auta interpretacion qu’ei estada de còps avançada, e eth eròi « libertin » presentat coma ua figura d’avantgarda deths Temps Modernes, cent ans avant era Revolucion que botarà peth sòu eth monde vielh. Era creacion de Molière que’s prèsta a mes d’ua interpretacion, eths que s’i atacaràn no se’n son pas privats, qu’ac sabem, e un Vilar o un Jouvet entr’auti que nos estàn en memoria.
Eth miracle damb aqueth autor qu’ei d’aver sauvat tot çò que pòt exprimir eth teatre, que uei n’avem perdut benlèu era pagèra. Quan pensi a Molière, que torni pensar a Aristofanes, a Plaute e Terenci, a tempses on eth Teatre avia ua foncion sociala e civica sancèra ; èra coma eth educator dera Societat tota.
Temps-a qu’eths patis deras gleisas an arrestat de servir d’emponts a comunautats amassadas enà celebrar eths Mistèris, eth dera Passion en prumèr, mes tanben esbaudir eth monde damb farças e sotias ! Era societat occitana que sauvèc longtemps quauqu’arren d’aquò, un pecic, damb eth volontariat d’abats, de curats, de felibres. Coma furen urosi eths d’Aulus de conda’m quin eths mes vielhs d’eri avian jogat Etj ase encantatch damb tot eth villatge !
E s’ei conservat uei eth esperit dera Farça, que jamas no quitèc eth autor deth Misanthrope ?
