Maishanta Limonada
En la polida vila d’Albi cau anar hèr córrer l’uelh sus la fresca deu Darrèr Jutjament de la catedrala. Que i a, a l’encòp, la mes pregonda e vertadèra illustracion deu camin de la mòrt.
N’ei pas aisit totun de l’espiar sens esglàs aquera fresca, de tant hauta e bèra qu’ei – ça ditz pròche de 300 metres carrats – tà i véser aqueths còs hastiaus croishits per las dolors e la paur : qu’ei l’in·hèrn. Capsús, la procession deus benasits, lo lor palle sorríser, vestits tots deu medish biais, cadun dab lo son libe de vita a la man : qu’ei lo paradís. Pr’aquò i a quaucom que truca aici, coma un sentit de tristèr programat d’apatzament dens la mòrt, aquera segonda pòrta que “se dubrís sus lo clar e brun gelat de l’Eternitat”, çò disèva Max Roqueta dens Verd Paradís. Que i a d’alhurs un resson de tot aquò dens las soas esmiraglantas paginas de la Mandra dins lo Pesquièr quan la prauba vop a caijut deguens lo trauc e que se’n ved las pèiras, en de balas, tà se’n virar. “De qu’esperava ?” demanda l’autor, d’aquera bèstia que’s va morir de set, de hami, d’aganiment e de l’espanta de dus mostres d’aglas que la güeitan capsús. Sonque la fin de la luta, dinc a que “Res li faguet pas pus res”, e atau s’acaba la vita per la vop tau coma los autes vius que se’n van.
Los òmes, eths, an tostemps ensajat d’amigalhar la mòrt. Se calèva mesfisar, l’eternitat de l’amna n’estant pas jamés segura e los suplicis de l’in·hèrn plan descriuts. Crompavan las indulgéncias a la glèisa per lo lor perdon. I avoc quitament un enquant de las amnas en quauques vilatges d’Occitània dinc i a pauc. E quant de rites ! Los aunors, las velhadas, las visitas, lo cap de mes, lo cap d’an, lo pali de dòu a l’entrada de l’ostau, o la petita taula dab lo quasèrn e lo gredon entà las condolenças deus vesins. E de qué díser de las plorairas e de las aurostairas deu Bearn de bèth temps a’s ganhar la viòca dab los lors planhs cantats e que hasèvan parlar los mòrts un darrèr còp a l’entèrrament dens los poèmas ! Sens doblidar Totsents, “lo parfum embriagat dau nonres” de Max Roqueta. Plan sovent, ac cau díser, un ahèr de hemnas tot aquò coma se las causas de la mòrt e de la neishença las pertocavan eras d’en prumèr.
Pr’aquò la paur demora : Lo Gojat de Noveme de Bernat Manciet, de viatge dens las Lanas demanda au son lotjaire, au Barralh, de que servivan totas las crampas de la maison, e s’enten a respóner “qu’au Barralh, quan un èra mòrt dens sa crampa, digun mei n’i dromiva jamèi”. Atau las causas d’abans guèrra…
L’occitanista de còr Josèp Delteil (autor que dejà en 1928 parlava deu mieijorn “dis Aups i Pirenèu”) disèva de la disparicion d’un òmi quaucòm que, solide, podem totes compartir : qu’ei “l’escandale lo mes fabulós que posca existir” !
…quan serén, còps que i a, perpèras d’agaças las causas de la vita e de la mòrt ! Pr’amor :
Atau qu’ei la lei inexorable…
Oui, tot que passa, sonque
aqueth tròç de ventresca
t’ hèi minjat a mieijorn e qui
ne passa pas.
Tot que passa (Enfin, quasi), Renat Capdevielle,
edicions Reclams, revista N°863.
