Seleccionar una pagina

Ràdio

0 |

L’IEO e la ràdio publica en occitan en país tolzan

Es a se demandar cossí vuèi le teatre, que de mès en occitan, pòsca arribar a se fèr una plaça, tant menudeta siaga, demest les lésers e passatempses pletorics e envaïdors que coneguèm. Vaquí coma exemple l'aventura de la còla de teatre de l'IEO d'Arièja.

Ràdio Tolosa

L’istòria de Ràdio Tolosa comencèt lo 16 d’abrial de 1925. Foguèt una estacion privada importanta pendent lo periòde situat entre las doas guèrras. En 1934, foguèron creadas d’emissions en lenga occitana. L’abat Josèp Salvat, orator sacrat d’una brava popularitat, i s’èra fait admetre per debanar un de sos presics lo dimenge matin. La fe mistralenca del prèire lo menèt pauc a pauc a mudar aquelas prestacions en parladissas sus de tèmas felibrencs. Arribèt la segonda guèrra mondiala: Ràdio Tolosa foguèt dins la costrenta de far seguir las emissions de propaganda de Vichèi. Pr’aquò, coneissèm l’engatjament dins la resisténcia del Roergàs Carles Molin. Lo 19 d’agost de 1944 a 09h, anoncièt a l’antena la liberacion de l’estacion: «Aquí Ràdio Tolosa Liura ! ». Pendent un desenat de jorns, Carles Molin propausèt d’emissions en lenga nòstra, amb las aventuras de Catinon. Pr’aquò, aquela estacion foguèt ‘’espurada’’ quand arribèt la liberacion. Lo 26 d’abrial de 1945, Ràdio Tolosa cambièt de nom per venir Ràdio Tolosa-Pirenèus, una ràdio d’Estat.

Naissença de l’IEO e de Tolosa Pirenèus

L’Institut d’Estudis Occitans foguèt creat lo 28 d’abrial de 1945. Còp-sec, de personas importantas e influentas de l’IEO propausèron d’emissions en lenga nòstra a Ràdio Tolosa Pirenèus:  Joan Casso i inaugurèt las emissions culturalas de l’Institut d’Estudis Occitans. Cada setmana, i èran programadas a costat d’una emission en francés sus la cultura d’Òc, doas dramaticas donadas dins los dos grands dialèctes de la zòna de difusion: « Que vos parla Gasconha », d’Ismaèl Girard e « Besucarietas lengadocianas », d’Andrieu Bossac. Èran de comedians de la tropa de teatre de Ràdio Tolosa Pirenèus qu’interpretavan de peçòtas o de contes en occitan.

Tre 1947 cada dimècres ser, los auditors de Ràdio Tolosa Pirenèus podián escotar un autre programa en occitan: Los Pescafins de Carles Molin. De’n primièr, i aguèt sonque lo personatge de Catinon. Jacontin, lo sieu òme, apareguèt a l’antena apuèi. Foguèt un succès popular sens parièr e avèm encara fòrça testimoniatges de personas qu’escotavan aquel programa. Carles Molin creèt tanben un autre personatge per la ràdio: Pirolet (qu’interpretava Jòrdi Vaur). Carles Molin marquèt bravament l’istòria de Ràdio Tolosa Pirenèus, mai que mai pels programas en occitan que realizèt fins a 1963.

Pendent las annadas 60, ràdio Tolosa Pirenèus redusiguèt las emissions en lenga occitana. Las doas dramaticas, un temps difusadas en alternança, acabèron per desaparéisser. I aguèt de creacions d’emissions en francés sus de tèmas regionals. Pr’aquò, los eveniments de 1968 permetèron de reviscolar las emissions en occitan. Çò primièr, amb «Panorama occitan», una emission que faguèt l’Institut d’Estudis Occitans. Tractava de tota mena de subjèctes a l’entorn de l’actualitat occitana. Andrieu Lagarda e Jacme Taupiac animèron aquela emission qu’aguèt un bon acuèlh al prèp dels auditors. Aquò permetèt de doblar lo temps d’antena, emai de crear d’autras emissions en occitan ! « Florilègi occitan » amb Pèire Lagarda, « Ací Gasconha » de Rotland Sellers e « Al Canton » de Nadala Veriac amb de comèdias, contes, dramas e novèlas que jogavan en occitan d’artistas coma Jòrdi Vaur e Simòna Asemar.

L’importància de la ràdio

De notar que la ràdio èra un mèdia bravament escotat d’aquel temps. Ràdio Tolosa Pirenèus utilizava l’emetor plan poderós del Pic de Miègjorn de Bigòrra. Aquò vòl dire que los programas de Tolosa Pirenèus se podián escotar amb una sola frequéncia dins un airal pro larg (entre Bordèu e Montpelhièr), mercés a las ondas mejanas (frequéncia 945 khz). Solide qu’a pas res a veire amb las ondas FM que las frequéncias de difusion son plan mai pichòtas a l’ora d’ara. Retendrem tanben aquela anecdòta : los estúdios de Tolosa Pirenèus se trobavan dins la ciutat mondina, 78 andanas Joan Jaurés. Es la meteissa adreça que la de  França Blau Occitània, l’actuala estacion regionala de servici public per la region tolzana !

En 1972, la ràdio Tolosa Pirenèus mudèt dins lo quartièr del Miralh, a la Cepièra (ara se tròban los estúdios de la television regionala França 3). La fin de l’ORTF èra a mand d’arribar. En genièr de 1975, foguèt creat FR3: França Region 3. La ràdio e la television regionalas publicas se fasián de la Cepièra estant. Las ancianas emissions de ràdio en occitan de Tolosa Pirenèus foguèron amassadas en una sola: « L’ora occitana ». Èra Maurici Andrieu que la presentava e èra difusada cada dimenge a 13h00. Los archius de l’Ora Occitana se pòdon escotar al burèu regional de l’Institut Nacional de l’Audiovisual de Tolosa.

I aviá tota una còla d’artistas e de comedians que fasián viure l’Ora Occitana. L’emission cambièt de nom dins los ans ueitanta e se sonèt Passejadas Occitanas. Tre 1991, Benaset Ros rejonguèt Maurici Andrieu. Aquel d’aquí se prenguèt la retirada en 1998. Cal notar que las gents escotavan la ràdio en FM dempuèi la liberacion de las ondas al pus començament dels ans ueitanta. Ça que la, las emissions Passejadas Occitanas puèi Conta Monde (tre 1998), contunhèron d’èsser difusadas en Ondas Mejanas (e pas en FM!). I aviá lo risc de marginalizar l’occitan a la ràdio amb d’ondas que degun escotava pas pus (o pauc se’n mancava!). Pr’aquò, tot aquò empachèt pas d’aver d’audiéncias bonas que bonas ! Benaset Ros creèt e presentèt l’emission Conta Monde entre 1998 e 2011. La fin d’agost de 2011 vegèt la fin de la difusion de Conta Monde en Ondas Mejanas, emission difusada atal dempuèi 1945 ! La ràdio França Blau Occitània foguèt creada en 2011. Al mes de setembre de 2011, l’emission Conta Monde foguèt integrada dins los programas de França Blau. D’ara enlà, es difusada en FM e fa pas que 23 minutas (contra 1 ora un còp èra). Aquela emission en occitan e en francés s’es adaptada a un autre public. Pecaire, son pas un brave tropèl los que sabon entendre la lenga nòstra a l’ora d’ara. Es vengut lo temps de far  d’emissions tanben per aquelas personas. Es un public que l’occitanisme deuriá pas negligir, sustot dins de ràdios plan escotadas coma França Blau.

Fin finala, tanlèu sa creacion, l’Institut d’Estudis Occitans joguèt un ròtle màger dins la promocion de la lenga nòstra dins la ràdio regionala de servici public. Fòrça personas de l’IEO coma Max Roqueta, Andrieu Bossac, Ismaèl Girard, Andrieu Lagarda e Jacme Taupiac participèron a aquela reüssida. L’occitanisme dels ans ueitanta e d’ara s’es pas gaire mobilizat per demandar mai d’occitan a la ràdio de servici public. O fa un pauc mai per la television. Es pecat quand vesèm lo nombre important d’emissions en breton, basc, còrse, alsacian dins las estacions França Blau mentre qu’avèm una ofèrta tèunha en occitan. Çò melhor a l’ora d’ara se fa a França Blau Peiregòrd amb un rendètz-vos de doas minutas del diluns al divendres: lo mot en òc. Sens desbrembar l’emission famosa que famosa del dimenge entre 11h00 e 12h00 : Meitat Chen, Meitat Pòrc, amb Nicolau Peuch e Joan-Pau Verdier. Es l’estacion França Blau Peiregòrd que propausa l’ofèrta mai importanta en occitan demest las dotzena d’estacions que fan o que poirián far d’occitan a França Blau.

Òu, plan lo bonjorn ! 👋
Aquò fa plaser de te veire rebalar per aicí.

Sabes que te pòdes marcar a la letra d'informacions del Diari ? Basta d'un mail per te téner al fial de çò que pareis, magazines, articles e mai !

Pas d'espam ! Mandam 1 a 2 letras per mes, pas mai. Legís nòstra politica de confidencialitat per ne saber mai.

A prepaus de l'autor

Giraud Delbés

Giraud es professor e formator al dintre de l'IEO 31 ont s'encarga dels corses d'occitan per adultes. Es en mai animator sus France Bleu Occitanie, per sas emissions "Conta Monde" e "Les Mots d'òc", ont li agrada d'estudiar e cronicar las (nombrosas) traças d'occitan dins lo francés regional. Fa tanben partida de la còla de Viure al País (France 3).

Soscriure
M'assabentar quand
0 Comentaris
Retorns en linha
Veire totes los comentaris

Crompar Lo Diari

Los pòdcasts

Los darrièrs clips

Cargament...

La letra del Diari

Òu, plan lo bonjorn ! 👋
Aquò fa plaser de te veire rebalar per aicí.

Sabes que te pòdes marcar a la letra d'informacions del Diari ? Basta d'un mail per te téner al fial de çò que pareis, magazines, articles e mai !

Pas d'espam ! Mandam 1 a 2 letras per mes, pas mai. Legís nòstra politica de confidencialitat per ne saber mai.