Aurélia Lassaque – La carta blanca de la mairina
Lo Diari es una revista que me ten particularament a còr. Me regaudís cada novèl numerò per la qualitat de son contengut, sa diversitat, sa vitalitat e son estetica. Sos artesans e collaborators son coma d’Ulisses atraversant l’adversitat amb una mena d’engèni e de supèrba tenaça pròpris als eròis intemporals e a las quistas universalas. Ne cal per far viure, e d’aquel biais, una publicacion digitala e papièr d’aquesta qualitat en lenga nòstra.
Es un onor per ieu de n’èsser non solament lectriça mas tanben Mairina. Per celebrar lo seu desen anniversari, me ten de compartir lo raconte d’un autre anniversari ont me menèt ma darrièra peregrinacion poetica, aquel del Festival Internacional de Poesía de Medellín en Colómbia que ven de celebrar sos 28 ans.
Per la majoritat del monde d’aquel costat de la mar granda, Medellín es un nom associat als cartels (aquel d’Escobar essent lo mai famós) e a las guerillas urbanas del narcotrafic. Longtemps foguèt classificada al cap de la tièra de mal auguri de las vilas mai dangierosas del mond. De fach, es dins aquel contèxte de perilh quotidian qu’un grop de poètas colombians acampats a l’entorn de Fernando Rendón, Gabriel Jaime Franco e Gloria Chvatal de la revista Prometeo decidiguèron de respondre a la violéncia per la paraula poëtica. Aquí pensam a Ciceron qu’escriu dins son De Oratore en prestar sos perpauses a Democrita : « Degun pòt èsser bon poèta sens de sentiments afogats ni mai una mena d’inspiracion que consistís, per o dire aital, en una mena de deliri ». Pr’aquò tre l’annada seguenta aqueles poètas estrambordats aculhiguèron de poètas venguts del monde entièr per far ressondir lor paraula poetica demest lo tarabast de las armas. Cal dire que, a la suspresa de totes, aquel 28 d’abrial de 1991, mai de 1500 personas s’acampèron per assistir a aqueste Día con la poesía e mentre que los poètas declamavan, una mena d’acòrd espontanèu e provisòri de patz foguèt establit. Subran la poësia capitèt çò que res, ni la politica, ni las fòrças armadas, nimai las missions diplomaticas, capitèron jamai : que la rumor de la vila se tresmude, que las armas se calen. Lo fenomèn foguèt tan remarcable que son resson s’espandiguèt delà de las termièras. Aital pauc a pauc lo festenal internacional de poesia de Medellín venguèt un dels mai famoses del mond. A tal punt qu’en 2006 foguèt recompensat del Right Livelihood Award mai conegut sota l’apelacion de « Prèmi Nobèl Alternatiu » atribuït a las personas o associacions qu’òbran a de solucions practicas e exemplàrias a las escomesas urgentas del mond actual dins los domenis de l’environament, dels dreches de l’òme, del desvolopament duradís, de la santat, de l’educacion, de la patz, etc…
Me faguèron l’onor de me convidar per festejar lor 28en anniversari qu’aviá per tematica « Chamanismo y cantos originarios ». Aital me retrobèri en companhiá non solament de poètas mas tanben de chamans, que se nomenan tanben femnas e òmes « medecina », venguts de las Nacions Cheiène e Navajo dels Estats-Units d’America, Mapuche del Chile, Mazatèca del Mexic, Maya Kaqchikel de Güatemala, Yankunytjatjara d’Austràlia e Zulu d’Africa del Sud. Lor preséncia balhèt una dimension singulara al festenal en tot recordar als poètas aquí presents las originas ancestralas del lengatge poetic que persistís duscas ara, qualas que sián sas formas, a manténer lo ligam entre çò visible e çò invisible.
Vos prepausi de descobrir una d’aquelas voses raras, a travèrs la revirada occitana (dempuèi una version espanhòla) d’una òbra de la poëtessa Rayen Kvyeh de Nacion Mapuche del Chile. Poèta, dramaturga e activista mapuche, foguèt empreisonada sota la dictatura de Pinochet puèi constrencha a l’exili. Adesara viu a Temuko ont dirigís la Casa de Arte Mapuche, la revista Mapu Ñuke e lo Festenal Internacional de Poesia del Walkpamu.
Foguèt un viatge de cada estona. Amb maites viatges al dintre del viatge. Una de las experiéncias mai marcantas que visquèri foguèt un ser sus una montanha al campèstre. Aprèp la lectura dels chamans, foguèri convidada per monde del public a participar a una ceremonia. Aital prenguèri un caminòl de tèrra bordat en aval d’ostals de fusta. Coma en çò meu, los cans i èran tractats coma personas de la familha. I aviá tot un grop sietat en cercle a l’entorn d’un grand fuòc. Èran silencioses. Puèi comencèrem a escambiar de cants. Pel primièr còp, alai dins la selva colombiana, ressondiguèron las armonias de nòstres cants occitans. Puèi quand la nuèch foguèt prigonda, se levèt una femna plan vièlha, de la pèl de rusca. Prenguèt son tambor e se metèt a cantar. « La abuela » èra de Nacion Embra-Chami, e partiguèt amb nosautres un cant sacrat ancestral. Ausissiái son cant mesclat al rampalm doç del tambor, a las voses de las bèstias nuechencas, al cricar del fuòc. Un estona d’equilibri. Lo monde dison sovent que lo present existís pas, que se tròba entre un passat ja acabat e un futur qu’existís pas encara. Pr’aquò, alai, lo temps que durèt lo cant, me semblèt far l’experiéncia del temps present, que sa preséncia èra gaireben fisica, que nos preniá totes entre sos dets d’ombra e de belugas.
Puèi venguèt lo ser de clausura. Aquel eveniment es ara mitic. Se ten sus una plaça granda nomenada Parque de los Deseos (Pargue dels Desirs). Es mitic perqué s’i acampan milierats de personas, per la maja part ciutadans de Medellín e d’autras vilas de Colomba que venon assistir a las lecturas finalas. La serada comencèt de vèspre amb una ceremonia que recampava totes los chamans. Poètas e public, banhats del fum espés dels enceses, èran convidats a i prene part al son dels còrns. Puèi comencèron las lecturas entremescladas de cants. Aital legiguèrem per un public afogat de poesia que demorèt amb nosautres d’oradas, atraversant la nuèch, me recordant un vèrs del poèta Joan-Maria Petit que se vestís uèi d’un sens novèl : « Avèm traucat la nuèch per que la lutz i passe ».
Aital s’acabèt lo 28en festenal internacional de poesia de Medellín, daissant de milierats de personas unidas per la paraula poetica. Dels quatres cantons del monde venguèrem e als quatre cantons del monde tornèrem amb la certitud que la poësia es un dels noms mai potent que pòrta aquesta familha que se ditz « umana ».
Luna de cendre
Mos uèlhs avuglats per una cluca negra
L’aire barrat en un mètre carrat
Amarrat lo silenci torturat
Entre cables, tusts e sang.
Ma rason s’es perduda
Dins de laberints interminables
De realitat cruda e de negre fantasmas.
Susor freda, fremissent de ràbia
Ma pèl sarrada a son esqueleta magre
Quita la vida
Dins una lenta agonia.
Mos filhs me sonan
Entre voses del kulxug1 e guitarra.
Mos uèlhs s’enaigan
Rajan en gaudres
Mon còs se lava e banha de calor
Mas pensadas agrepidas.
Pas a pas
Mos uèlhs clucats
Caminan pels vials
De ma tèrra.
Prèp del telèr
La grand desgruna de milh.
Lo pewen2 t’embraça,
Amassas de pinhons,
Susor dins lo forn
Amarras tas lagremas
A las carrièras militarizadas
De la vila assetjada.
Una selva de tendresa
Se nosa dins mon ventre
Donant vida
A un embrion rebèl
Rayen Kvyeh,
Nacion Mapuche, Chile.
1 Instrument de musica tradicionala
2 Auracaria, arbre que dona de pinhons que son centrals dins l’alimentacion dels Mapuches
